Verslag landelijke bijeenkomst 7 november 2018 – Hersenz

Op 17 november 2018 was er wederom een landelijke bijeenkomst in Maarn. Voor deze bijeenkomst waren Inge van Gent en Anja van Waard uitgenodigd.

Inge en Anja zijn verbonden aan Heliomare. Heliomare houdt zich bezig met Revalidatie, Arbeidsintegratie, Onderwijs. Bewegen en Sport. Vanuit Heliomare wordt het zorgplan Hersenz aangeboden (zie www.hersenz.nl). Overigens zijn er in Nederland zestig lokaties waar dit zorgplan door 13 verschillende organisaties wordt aangeboden. Er is wat dit betreft sprake van een landelijke dekking.

Bij niet aangeboren hersenletsel (NAH) ontstaan vaak veranderingen in het gedrag. Soms wordt iemand passiever dan wel actiever, aggressief, sneller boos en/of ontremd op verschillende vlakken.  Mensen zijn sneller moe en over prikkelbaar. Hersenz (verder met hersenletsel, bestaat sinds 2014). Het zorgplan Hersenz heeft als doelstelling om getroffenen beter te leren omgaan met de gevolgen van NAH. Daarbij staat de kwaliteit van leven centraal. Het gaat hierbij onder andere om het verwerken van de veranderingen en het verlies, het leren omgaan met de beperkingen, het aanleren van nieuwe vaardigheden, vinden van een nieuwe balans en verbeteren van de communicatie.

Er zijn een aantal randvoorwaarden om mee te doen aan een programma: zo moet je  uitgerevalideerd zijn, gemotiveerd zijn, inzicht hebben in je situatie en leerbaar zijn. Daarnaast is er een Centrum Indicatie Zorg(CIZ)-indicatie benodigd. Een screening vooraf biedt uitsluitsel of je in aanmerking komt voor een behandeling. De zorg-bemiddelaar vervult daarbij een coördinerende rol. Heliomare heeft een eigen zorgbemiddelaar in dienst. Zorgbemiddeling wordt ook vanuit huisartsenpraktijken, WMO en andere instanties aangeboden.

Het zorgplan duurt gemiddeld iets van 1,5 jaar. Het plan opgedeeld in een aantal modules. Elke module duurt een week of 14. De modules zijn gericht op cognitieve behandelingen op gebied van emoties, gedrag, energie en denken aan anderen. Fysieke vaardigheden (beweging) worden gelijktijdig in een andere module ook getraind, soms in combinatie met cognitieve handelingen. Daarnaast is er tegelijkertijd sprake van een thuisbehandelingmodule , waarbij bijvoorbeeld de gezins / familie / vrienden relaties in kaart worden gebracht en de rollen die daarin veranderen. Behandelingen zijn individueel en in groepsverband. De verschillende soorten behandeling worden onderling op elkaar afgestemd. Qua beweging kan er bijvoorbeeld fysiek een soort van overprikkeling gegenereerd worden door bijvoorbeeld een moeilijk looppad te introduceren. Het kan zijn dat je dan tegen je grenzen aanloopt en leert waar je grenzen liggen, waardoor je leert te herkennen wanneer je dreigt tegen grens aan te lopen en hoe hier cognitief mee om te gaan. De oplopende spanning kan dan worden doorbroken voordat er sprake is van een uitbarsting.

Wanneer persoonlijke omstandigheden daartoe aanleiding geven, bijvoorbeeld een acute hulpvraag van iemand in een palliatieve situatie, kan in overleg met de zorgbemiddelaar en de behandelaars ook een deel van het programma worden gevolgd. De behandeling wordt dan specifiek toegespitst op de persoonlijke situatie in kader van ambulante begeleiding.

Het behandelteam bestaat uit diverse disciplines, zoals een (neuro)psycholoog, cognitief trainer welke gespecialiseerd zijn in niet aangeboren hersenletsel (nah). De systeemtherapeut is iemand die zich veel meer richt op sociaal maatschappelijke aspecten.

Behandeltherapie ‘Kort lontje, Tem je boosheid’.

Er wordt vanuit de psychomotorische therapie op basis van anders denken, anders voelen en anders doen een specifieke module ontwikkeld voor het behandelen van agressief gedrag (fysiek maar ook verbaal). Bedoeling is het agressief gedrag binnen de eigen leefomgeving te verminderen.

Ongeveer 25 % van de mensen met NAH krijgt namelijk last van aggressief gedrag. Dit wordt vaak erger naarmate je ouder wordt, als je er niets aan doet. Soms gaat het zover dat gezinsleden bang zijn voor de persoon met hersenletsel.  Mensen met een kort lontje worden zich bewust gemaakt van de oorzaken. Ze leren stressvolle situaties te herkennen en signalen te herkennen.  Dan kunnen ze tijdig een compensatiestrategie bedenken. Soms kan een partner daarbij helpen, bijvoorbeeld door samen een codehandeling of woord te bedenken, dat gebruikt kan worden om de boosheid af te remmen door de oplopende spanning te doorbreken. Bijvoorbeeld door een time out te nemen.

Wanneer zich bij een locatie vier gegadigden aandienen voor deze module, zal een pilot worden uitgevoerd voor deze behandeltherapie. Na evaluatie van de ervaringen en eventuele aanpassingen in de therapie, zal de nieuwe behandeltherapie landelijk worden uitgerold. 10 weken lang zijn er 2 bijeenkomsten, waarbij doelen vooraf en resultaten achteraf door de behandelaars samen met de patiënt en betrokkenen zullen worden besproken. In de onderzoeksfase is het belangrijk dat er een bespiegeling plaatsvindt vanuit de betrokkenen om een objectief beeld te krijgen. Na de uitrol is behandeling ook mogelijk zonder betrokkenen erbij.

Het was met dank aan Inge en Anja een leerzame ochtend waarbij de aangegeven voorbeelden door de aanwezigen werden herkend (bijv. ontremd of aggressief gedrag). Een aantal deelnemers heeft besloten om daar concreet mee aan de slag te gaan.