Niet-aangeboren hersenletsel zorgt voor verschillende gevolgen. Dat hoeven we jou als patiënt of naaste niet uit te leggen. Maar wist je dat niet-aangeboren hersenletsel ook spasticiteit kan veroorzaken? Het is een van de mogelijke gevolgen waar je mee te maken kunt krijgen als je hersenletsel oploopt. Een gevolg dat pijn veroorzaakt, het bewegen beperkt en dagelijkse handelingen moeilijk of onmogelijk maakt. Het is fijn om te weten wat spasticiteit is en vooral hoe je hiermee kan omgaan als patiënt met niet-aangeboren hersenletsel.
Wat is spasticiteit?
We hebben het in dit artikel over spasticiteit, niet over spasme. Spasticiteit is een verhoogde spanning in de (gedeeltelijk) verlamde/verzwakte spieren van de armen of benen. Een onwillekeurige samentrekking van spieren, veroorzaakt door spasticiteit, wordt een spasme genoemd. De twee begrippen hebben dus wel met elkaar te maken, maar zijn niet elkaars synoniem.
Bij iedereen hebben spieren een normale mate van spanning. Dat is nodig om te kunnen functioneren, zoals schrijven, lopen en zitten. Heb jij te maken met spasticiteit als gevolg van niet-aangeboren hersenletsel? Dan trekken je spieren, vooral in de armen en benen, wisselend of zelfs permanent samen. Je spieren zijn dan continu overprikkeld en voelen strak en stijf aan.
Spasticiteit kan ontstaan bij niet-aangeboren hersenletsel. Na een beroerte of hersenbloeding kunnen de elektrische stroompjes die bestaan tussen de hersenen en spieren verstoord raken. Jouw hersenen zijn dan niet meer in staat om de juiste spierspanning te geven, waardoor je spieren stijf zijn of strak worden gespannen. Het voelt alsof je enorm sterke spieren hebt, maar bij spasticiteit is juist het tegenovergestelde waar. Je spieren zijn dan juist niet sterk genoeg.
Daarbij zijn er twee vormen van spasticiteit. Dynamische spasticiteit houdt in dat je spieren stijf zijn in specifieke situaties. Zijn je spieren continu gespannen? Dan heb je te maken met de andere vorm: statische spasticiteit.
Waar komt spasticiteit voor?
Je kan je waarschijnlijk wel voorstellen dat spasticiteit gevolgen heeft voor het dagelijks leven. Vooral in armen en handen komt spasticiteit veel voor. Het zorgt ervoor dat je pijn kunt hebben en je jouw armen en handen in beperkte mate kan bewegen. Zelfs dagelijkse handelingen – waar mensen zonder spasticiteit niet eens over hoeven na te denken – kunnen moeilijker worden of zelfs onmogelijk zijn om nog uit te voeren.
Ook in benen komt spasticiteit voor. Een knie, voet of heup buigen of bewegen kan lastig zijn. De meest voorkomende vorm van spasticiteit als gevolg van niet- aangeboren hersenletsel, is de spitsvoet. De voet trekt naar beneden en binnen, waardoor het lastiger of zelfs onmogelijk wordt om te lopen of te staan. Je kunt ook last krijgen van een sterke reflex die heel hinderlijk is. Zo kun je bijvoorbeeld continu met je voet op de grond tikken en lukt het niet meer om je voet stil te houden.
Lichamelijke gevolgen van spasticiteit
Al die pijn en vertrokken spieren zijn van grote invloed op het dagelijks leven van mensen die te maken hebben met spasticiteit. Dit gevolg van niet-aangeboren hersenletsel komt voor bij 20 tot 40% van de mensen en de mate waarin het optreedt, verschilt per persoon. Daarom heeft niet elke patiënt met NAH hier last van. Als je wel last hebt van spasticiteit, kan dit heel vervelend zijn.
Spasticiteit kan onder andere zorgen voor pijn, slaapproblemen, gewrichten die vaak uit de kom schieten, onwillekeurige bewegingen en vermoeidheid. Het kost namelijk ontzettend veel energie om je stijve spieren te bewegen. Waar je eerst misschien een actief persoon was die veel sportte en moeiteloos dagelijks een fijne wandeling maakte, kan het zijn dat je nu vooral zit door alle pijn.
Het vervelende is ook dat je op dit moment niet kunt genezen van spasticiteit. Gelukkig bestaan er wel verschillende behandelingsmogelijkheden. Deze kunnen je symptomen onder controle houden en/of verlichten. Door verschillende soorten therapie, medicatie of een chirurgische ingreep wordt het soms zelfs weer mogelijk om dingen te doen die je door de spasticiteit eerder moest laten.
Mentale klap
Niet alleen lichamelijk kun je last hebben van spasticiteit. Het is mentaal ook best een klap die je moet verduren. Sommige patiënten voelen zich bekeken door de spasmen die ontstaan door de spasticiteit. Zij voelen zich bekeken of niet voor ‘vol’ aangezien. Je kunt ook last krijgen van neerslachtige of depressieve gevoelens, omdat je sommige bewegingen niet meer (volledig) kunt uitvoeren. Waar je al best wat moet inleveren als je niet-aangeboren hersenletsel oploopt, kan spasticiteit zorgen voor extra frustratie.
Toenemende last van spasticiteit
In welke mate je last hebt van spasticiteit, kan per dag en dagdeel verschillen. Er zijn veel verschillende factoren die invloed hebben op spasticiteit. Zo kan spasticiteit toenemen door:
- Huidprikkels
- Houding
- Psychologische problemen
- Inwendige prikkels
- Omgevingsfactoren
Ga voor jezelf daarom eens na wanneer de spasticiteit bij jou toeneemt als je hier last van hebt. Misschien komt het wel door een factor die je in het vervolg kunt verminderen of helemaal kunt vermijden. Hierdoor houd je de spasmen zelf iets meer in de hand.
Vind je het lastig om te bepalen welke factoren de spasticiteit bij jou verergeren? Houd dan eens bij in een schrift of een notitie-app op je telefoon wanneer je meer last hebt van je spasticiteit. Ook is het prettig om te noteren wanneer je juist minder tot geen last hebt hiervan. Hierdoor creëer je steeds meer inzicht hierin voor jezelf.
Herkenning vinden bij lotgenoten
Ervaringsverhalen over spasticiteit lezen van andere patiënten met niet-aangeboren hersenletsel kan fijn zijn. Deze verhalen zorgen voor herkenning en erkenning bij jou. Op ons forum kun je met andere patiënten in gesprek over de gevolgen van NAH. In onze webwinkel verkopen we de brochure ‘Spasticiteit na een beroerte, wat nu?’. In deze brochure vind je betrouwbare informatie als het gaat om spasticiteit als gevolg van NAH. Ook staan er tips in van professionals en van patiënten. Tevens kun je in deze brochure ervaringsverhalen lezen van andere patiënten die te maken hebben met spasticiteit door niet-aangeboren hersenletsel.
Een andere waardevolle bron voor informatie over spasticiteit is het platform ‘Leven met Spasticiteit’. Dit platform is ontwikkeld door Merz Therapeutics in samenwerking met Patiëntenvereniging Hersenletsel.nl en biedt uitgebreide informatie over spasticiteit.
Daarnaast hebben we verschillende podcastafleveringen opgenomen over spasticiteit als gevolg van niet-aangeboren hersenletsel. Samen met een zorgprofessional en een ervaringsdeskundige gingen we in gesprek over dit onderwerp. Hoe is het om te leven met spasticiteit? En welke tips en adviezen geven zorgprofessionals aan hun patiënten? Beluister de podcast ‘Spasticiteit, wat is het?’ en de podcast ‘Spasticiteit, wat als je het hebt?’ voor meer informatie. Ook kun je het ervaringsverhaal van Angelique lezen, waarin ze vertelt over haar leven met spasticiteit.
